Podatek Belki – jak jest i jak będzie?
Lokata bankowa to jeden ze sposobów, by bezpiecznie ulokować oszczędności. Nietrudno jednak zauważyć, że wypłacane przez banki odsetki są niższe niż wynika to z oferowanego oprocentowania lokat bankowych. Dzieje się tak ze względu na dodatkową daninę, czyli tzw. podatek Belki. Czym jest podatek Belki i w jaki sposób rozliczyć go przed urzędem skarbowym?
Podatek Belki – co to takiego?
Każdy, kto choć raz skorzystał z produktu finansowego, jakim jest lokata bankowa, z całą pewnością spotkał się z obowiązkową daniną, jaką jest podatek Belki. Funkcjonuje on już od 2002 roku lat i stanowi zryczałtowany 19% podatek od dochodów kapitałowych. Daninę wprowadził Marek Belka – ówczesny minister finansów w rządzie Leszka Millera.
Danina dotyczy przychodów z kapitałów pieniężnych, do których należą:
– odsetki od lokat i kont oszczędnościowych;
– odsetki od obligacji;
przychody z tytułu zbycia akcji;
– przychody z tytułu wypłaconej dywidendy;
– przychody z tytułu udziału w funduszach inwestycyjnych;
– przychody z tytułu zbycia instrumentów pochodnych.
W rzeczywistości oznacza to, że każda osoba fizyczna, która korzysta z instrumentów finansowych umożliwiających pomnażanie środków, jest zobligowana do przekazania na rzecz państwa części wypracowanego zysku. Dotyczy to lokat, kont oszczędnościowych, obligacji, a także transakcji dokonywanych na rynku kapitałowym. Podatek nie jest naliczany w sytuacji, gdy pojawi się strata wynikająca np. z ceny nabytych wcześniej akcji.
Kiedy trzeba płacić podatek Belki i jaka jest jego wysokość?
Podatek Belki odprowadzany jest wyłącznie od uzyskanego zysku. Dla posiadacza lokaty oznacza to konieczność opłacenia daniny w momencie uzyskania przychodu, czyli wypłacenia odsetek przez bank.
W pierwszych dwóch latach podatek Belki wynosił 20%. W 2004 roku jego wysokość została zmniejszona o jeden punkt procentowy i wynosi 19%.
Aktualnie nie ma możliwości uniknięcia podatku Belki – wynika to ze wspomnianej wcześniej konieczności zaokrąglania kwoty podatku do pełnych groszy. Możliwość taka istniała przed rokiem 2012, obejmowała jednak wyłącznie lokaty jednodniowe z dzienną kapitalizacją odsetek. Kwota podatku była wówczas zaokrąglana do pełnych złotówek. W przypadku uzyskania wartości niższej niż 50 groszy, wysokość podatku zaokrąglano w dół – do zera. Niestety, nowelizacja ordynacji podatkowej uniemożliwiła korzystanie z tego rozwiązania.
Czy podatek Belki można obliczyć samemu?
Podatek Belki, jako danina obowiązkowa, jest obliczany i potrącany od przychodu przez bank lub inną instytucję posiadającą odpowiednie kompetencje. Wiele osób chciałoby jednak wiedzieć, o jaką kwotę bank zmniejszy wypłacane odsetki. Można to w prosty sposób obliczyć. Jak to zrobić?
1. Należy ustalić dokładny zysk z odsetek, stanowiący podstawę opodatkowania;
2. Pochodzące z lokaty odsetki brutto trzeba zaokrąglić do jednego grosza w górę. Przykładowo: jeśli obliczone odsetki wyniosą 20,333 zł, uzyskaną kwotę należy zaokrąglić do 20,34 zł;
3. Uzyskaną wartość, czyli wynik po zaokrągleniu trzeba pomnożyć przez 0,19 – wynika to z tego, że stawka podatku wynosi 19%;
4. Uzyskaną wartość ponownie trzeba zaokrąglić do jednego grosza w górę, otrzymując tym samym należną wartość podatku, który zostanie odliczony od przychodu.
Na kim spoczywa obowiązek odprowadzania podatku Belki?
Podatek Belki to danina pobierana od zysków kapitałowych i przekazywana do urzędu skarbowego. Najczęściej dokonuje tego płatnik, czyli instytucja oferująca produkty inwestycyjne. Dla posiadacza lokaty oznacza to, że w momencie zamknięcia lokaty, wynikającej z zakończenia umowy, bank wypłaci kapitał wraz z należnymi odsetkami, które zostaną pomniejszone o 19% podatek.
Nieco inaczej kwestia podatku Belki wygląda w przypadku osób inwestujących na giełdzie – obowiązek uiszczenia daniny należy do inwestora. Można tego dokonać wypełniając deklarację podatkową PIT 38.
IKE i IKZE a podatek Belki
IKE oraz IKZE to dwa produkty finansowe, w których przypadku jest możliwe uniknięcie podatku kapitałowego. Posiadacze wspomnianych instrumentów finansowych muszą jednak spełnić określone warunki.
1. IKE – zwolnieniu z opodatkowania podlegają środki zgromadzone na Indywidualnym Koncie Emerytalnym, jeżeli wypłata nastąpi nie wcześniej niż po ukończeniu 60 roku życia przez posiadacza IKE lub 55 roku życia jeśli dana osoba nabyła wcześniejsze prawo do emerytury. Dodatkowym warunkiem jest konieczność dokonywania wpłat przez 5 dowolnych lat kalendarzowych lub zrealizowania ponad połowy wpłat nie później niż 5 lat przed złożeniem wniosku o wypłatę zgromadzonego kapitału.
2. IKZE – w tym przypadku podatek Belki został zastąpiony zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 10%. Aby skorzystać z tej opcji należy zadbać o to, by wypłata środków nastąpiła po ukończeniu 65 roku życia, ponadto konieczne jest dokonywanie wpłat na konto nie krócej niż przez 5 lat.
Czy będą zmiany w podatku od zysków kapitałowych?
Na dzień 1 stycznia 2024 planowane jest wprowadzenie zmian w podatku Belki. Istnieje także prawdopodobieństwo, że nastąpi to wcześniej. Planowana zmiana dotyczy przede wszystkim wprowadzenia kwoty wolnej od tego obciążenia. Co to oznacza dla osób uzyskujących zyski kapitałowe?
Zdania są podzielone. Część finansistów uważa, że stosowany obecnie podatek od przychodów kapitałowych jest prosty i przejrzysty, a wprowadzone zmiany mogą go skomplikować. Pojawiają się również opinie, że wprowadzenie kwoty wolnej lub obniżenie podatku zmobilizuje potencjalnych inwestorów do oszczędzania. W chwili obecnej społeczeństwo zmaga się z galopującą w zawrotnym tempie inflacją. Fakt ten nie zachęca do oszczędzania. Odsetki, czyli realny zysk nie jest duży, a obowiązkowe obciążenie podatkowe dodatkowo go zaniża.
Zgodnie z założeniami ministerstwa finansów, kwota wolna od podatku będzie wynosić 10 tys. zł. Skorzystają na tym osoby, których zyski nie przekraczają tej wartości. Podatek należy wówczas zapłacić wyłącznie od nadwyżki. Zmianie ulegnie jednak wysokość daniny – zamiast dotychczasowych 19%, inwestor będzie musiał oddać fiskusowi 20% zysków.
Zdaniem ministerstwa finansów wprowadzone zmiany będą neutralne dla budżetu państwa, zapewniając jednocześnie korzyści 90% podatników.
Straty nie poniosą inwestorzy, których zysk nie przekroczy 200 tys. zł. Obecnie muszą oni zapłacić 19% podatku Belki, czyli 38 tys. zł. Po zmianach zapłacą tyle samo – podatek będzie wynosił 20%, jednak będzie on naliczany od kwoty 190 tys. zł.
W przypadku przychodów kapitałowych mniejszych niż 200 tys. zł. można mówić o mniej lub bardziej odczuwalnych korzyściach. Więcej natomiast zapłacą inwestorzy, których zyski przekraczają kwotę 200 tys. zł.
Nowe rozwiązania podatkowe
Wprowadzenie zmian w podatku Belki zaplanowano na dzień 1 stycznia 2024 roku. Ustawodawca nie wyklucza jednak wcześniejszej realizacji nowych planów – wszystko zależy od tego, ile czasu zajmie dostosowanie systemów bankowych do nowych rozwiązań.
Wszystko wskazuje na to, że rok 2023 będzie okresem przejściowym. Echem planowanych zmian są opinie przemawiające za tym, aby czasowo zaniechać pobierania podatku od zysków kapitałowych przez instytucje finansowe. Nie oznacza to jednak, że inwestorom zostanie więcej w portfelu. Obowiązkiem banków byłoby przekazanie podatnikom PIT-8C, na którego podstawie dokonaliby obowiązkowego rozliczenia rocznego PIT-38, uwzględniając jednocześnie kwotę wolną w wysokości 10 tys. zł.
Innym rozwiązaniem jest pobieranie przez instytucje finansowe podatku w wysokości 20%, a po zakończeniu roku kalendarzowego wydawanie podatnikom dokumentu PIT, uwzględniającego osiągnięty dochód oraz wysokość pobranej zaliczki na poczet podatku. W tej sytuacji kwota wolna zostałaby zwrócona przez urząd skarbowy.
Pojawiają się również opinię, aby decyzję w kwestii odliczania podatku od zysków kapitałowych przez bank pozostawić inwestorom. Podatnik przed podpisaniem umowy z bankiem powinien określić, czy wyraża zgodę na pobranie zaliczki podatkowej, czy uiści należność indywidualnie, podczas składania rocznej deklaracji podatkowej PIT.
Jak wygląda opodatkowanie zysków kapitałowych w innych krajach Europy?
W Polsce podatek od zysków kapitałowych aktualnie plasuje się na poziomie 19%. W przypadku wprowadzenia kwoty wolnej danina zostanie zwiększona do 20%.
Są jednak kraje, w których przedmiotowe obciążenie jest wyższe. Najwięcej muszą zapłacić inwestorzy w Dani, gdzie podatek od zysków kapitałowych wynosi aż 42%. W Norwegii jest to 35%, o jeden punkt procentowy mniej wynoszą podatki kapitałowe w Finlandii oraz we Francji. Jak widać, są to wartości znacznie większe niż w Polsce.
Istnieją jednak kraje, w których nie ma obowiązku uiszczania podatku od oszczędności. Są to: Belgia, Luksemburg, Szwajcaria, Słowenia oraz Słowacja.
