PKB – co to jest i co warto o nim wiedzieć?
PKB jest to suma wszystkich dóbr, czyli towarów i usług wyprodukowanych przez gospodarkę w danym okresie. Najczęściej PKB podawane jest za poprzedni rok kalendarzowy lub kwartał. Skrót PKB oznacza produkt krajowy brutto i jest to miernik rozwoju gospodarki wykorzystywany przez ekonomistów.
Produkt krajowy brutto obejmuje głównie kryterium geograficzne, tak więc uwzględniana zostaje wartość dóbr i usług finalnych, które zostały wytworzone przez narodowe i zagraniczne czynniki produkcji. To, skąd pochodzi kapitał, nie ma żadnego znaczenia, najważniejszym warunkiem wpływu PKB jest miejsce, w którym produkty i usługi zostały wytworzone.
Z poziomu PKB można wywnioskować dynamikę zmian, czy PKB danego kraju ma charakter wzrostowy czy też malejący. Oznacza to iż produkt krajowy brutto mówi nam czy gospodarka rozwija się, czy kurczy.
PKB – jaki ma wpływ?
Na PKB wpływ mają także cztery składniki. Pierwszym z nich jest konsumpcja, czyli główny fundament tworzący PKB. Przykładowo, w momencie, kiedy kupujemy nowe urządzenie, wytwarzamy produkt krajowy brutto na poziomie konsumpcji. Drugim elementem tworzącym PKB są inwestycje. Ekonomiści często dyskutują, w jaki sposób można zwiększyć poziom inwestycji, by w jakimś stopniu uniezależnić produkt krajowy brutto od konsumpcji. Inwestycją zwiększającą PKB może być wybudowanie przez firmę nowych magazynów i zatrudnienie ponad 200 osób.
Kolejnym składnikiem wpływającym na wartość PKB są wydatki rządowe. Decyzje rządu w zakresie gospodarki mają ogromne znaczenie. W przypadku zagrożenia recesją, czyli malejącą wartością produktu krajowego brutto lub jak najszybszego wyjścia z danej gospodarki, rządy zaczynają zwiększać tak zwane inwestycje własne, np. finansują budowę dróg, portów lotniczych czy mostów. Dodatkowo zaczyna rosnąć inflacja.
Należy pamiętać jednak, że do wydatków rządowych tworzących PKB nie możemy zaliczyć transferów, czyli pieniędzy, które są bezpośrednio przekazywane obywatelom. Należą do nich zasiłki, emerytury, 500 plus. Ostatnim składnikiem mającym olbrzymi wpływ na PKB jest eksport. Uważany jest on za fundament, szczególnie w przypadku polskiej gospodarki. W momencie, gdy polska firma sprzedaje swoje towary innemu państwu, automatycznie przyczynia się do wzrostu PKB. Analogicznie do eksportowanych towarów, które powodują wzrost wartości krajowego produktu brutto, import będzie wpływał na zmniejszenie PKB.
Przeliczenie PKB na osobę
Ekonomiści przedstawiają kilka możliwości określenia PKB, a sam wskaźnik nie jest w stanie odzwierciedlić idealnie zamożności społeczeństwa. Dlaczego? Ponieważ nie uwzględnia liczby ludności. Z uwagi na to bardzo często stosowany jest wskaźnik PKB per capita.
Wskaźnik ten informuje o wartości PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Per capita jest wskaźnikiem bardziej miarodajnym w określaniu poziomu zamożności kraju. Obliczany jest przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy, przy uwzględnieniu wartości PKB danego kraju w lokalnej walucie, a następnie przeliczany jest w kursie nominalnym na dolary amerykańskie. PKB per capita, zwłaszcza to mierzone metodą siły nabywczej, pozwala w bardzo dużym uproszczeniu określić zamożność obywateli danego kraju. Miernik ten uwzględnia tak zwany koszyk cen, z którego dowiadujemy się, ile dóbr możemy kupić za jednego dolara.
PKB – nominalny i realny
Wskaźnik PKB można przedstawić na dwa sposoby, czyli w wyrażeniu nominalnym i realnym. PKB nominalny to wartość produktu krajowego brutto, przedstawionego w cenach obowiązujących w danej chwili na rynku.
Produkt krajowy brutto realny wyrażony jest za pomocą realnej wartości pieniądza. W praktyce PKB realny uznaje się za bardziej miarodajny, ponieważ pozwala wskazać, ile dóbr w przybliżeniu rzeczywiście wyprodukowano.
PKB a PNB – różnice
Chociaż skróty te są do siebie bardzo podobne, to oznaczają zupełnie coś innego. PKB zwraca uwagę na to, gdzie dany towar lub usługa została wyprodukowana. Zatem wskaźnik zawężony jest do konkretnej lokalizacji, najczęściej kraju. Przykładowo, jeżeli na terenie Polski występuje zagraniczna firma, która zatrudnia pracowników i wytwarza produkty bądź świadczy usługi, to tym samym jej produkcja wlicza się do produktu krajowego brutto Polski.
Inaczej działa PNB, czyli produkt narodowy brutto. Ten wskaźnik przedstawia, jaka jest wartość produkcji i usług, lecz tylko z uwzględnieniem własności. Do produktu narodowego brutto wliczamy wszystkie dobra wytworzone przez polskie firmy i polskich obywateli, niezależnie od miejsca, w którym się znajdują.
Oznacza to, że polskie firmy produkujące lub wytwarzające swoje usługi poza granicami kraju, zwiększają wartość PKB krajów, w których swoje dobra wytwarzają, jednak wyprodukowane produkty są już zaliczane do polskiego PNB. Produkt narodowy brutto jest jednak rzadko używanym wskaźnikiem, ze względu na swoją nieprecyzyjność.
PKB – wskaźnik
Uważa się, że wskaźnik PKB jest najważniejszym miernikiem stanu gospodarki, lecz nie jest to do końca prawda, ponieważ jest mało precyzyjny. Pozwala natomiast zobrazować, czy gospodarka rozwija się, jest w fazie stagnacji bądź też recesji.
Schemat zmiany PKB może obrazowany być w skali rok do roku bądź kwartał do kwartału:
- zmiana PKB jest dodatnia – PKB rośnie, gospodarka rozwija się
- zmiana PKB na poziomie 0% – PKB stoi w miejscu, gospodarka nie rozwija się, ale też nie wpada w recesję
- zmiana PKB jest ujemna- PKB maleje – gospodarka wpada w recesję.
Należy jednak pamiętać, że o recesji możemy mówić tylko wtedy, kiedy odnotowuje się spadkowe wartości PKB przez co najmniej dwa kwartały z rzędu.
Wartości PKB nie należy traktować jako twardego wskaźnika ekonomicznego, ponieważ w tej metodzie pomiaru gospodarki jest bardzo dużo luk. Rządy, posługując się wskaźnikiem produktu krajowego brutto, chcą wywrzeć wpływ na zachowania konsumenckie oraz samopoczucie rynków finansowych.
Oznacza to, że gdy w mediach pojawia się informacja, że PKB wzrosło w ujęciu rok do roku lub taki wzrost jest spodziewany, konsumpcja rusza pełną parą, ponieważ obywatele czują się bezpieczniej i chętniej wydają swoje pieniądze, co napędza PKB. Na pozytywne informacje o wzroście PKB czekają inwestorzy, ponieważ PKB uruchamia popyt na giełdach papierów wartościowych. Bardzo chętnie kupowane są obligacje i papiery dłużne emitowane przez skarb państwa, wartość depozytów wzrasta co wpływa pozytywnie na system bankowy.
Dodatnie i wciąż rosnące PKB bardzo poprawia sytuację budżetu państwa. Jeżeli zmiana wartości produktu krajowego brutto jest wzrostowa, mowa jest o wartości dodatniej PKB, która podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Podatek VAT stanowi jedno z głównych dochodów budżetowych w naszym kraju. Oznacza to, że im więcej podatku VAT wpływa do skarbu państwa, tym więcej pieniędzy ma rząd. Może je wówczas przeznaczyć na transfery socjalne, np. 500 plus.
PKB – Wady i słabości
PKB nie jest idealnym wskaźnikiem i musimy pamiętać o jego wadach. takich jak to, że produkt krajowy brutto:
- w żaden sposób nie określa jakości życia obywateli w danym państwie
- nie ma pomiaru dystrybucji dochodu
Przykładowo, Rosja i Polska mają bardzo zbliżony poziom PKB per capita, jednak radykalnie odmienna dystrybucja dochodu powoduje, że wielu Rosjan jest znacznie uboższych od Polaków.
- nie uwzględnia szarej strefy
- nie rozróżnia źródeł pochodzenia finansowania
Wydatki z oszczędności i kredytów traktuje identycznie, bez brania pod uwagę późniejszej konieczności spłaty zobowiązań. Konsumpcja dla tego wskaźnika na kredyt jest korzystniejsza niż oszczędzanie.
- nie wykazuje transakcji i pracy bez udziału pieniądza
Oznacza to, że wolontariat nie powiększa PKB.
- nie wyróżnia poszczególnych kategorii towarów i usług
- nie bierze pod uwagę jakości produktu.
Oznacza to, że dzisiaj za te same pieniądze kupimy znacznie lepsze urządzenia niż kilka lat temu, ale z punktu widzenia PKB liczy się tylko kwota.
